پشت پرده عزل و نصب های جدید در ارتش عربستان

به گزارش راهبرد معاصر؛ برکناری فرماندهان عالیرتبه نظامی در عربستان، یکی از اتفاقات بسیار مهم چند روز اخیر در سطح منطقه بوده که هنوز انگیزه های واقعی آن مشخص نیست. هرچند ولیعهد سعودی در کنار رسانه های غربی و عربی، علت هایی را برای چنین اقدامی مطرح کده اند ولی مداقه در این علت ها نشان می دهد که نمی توانند با واقعیت تطابق داشته باشند.با این حال، آن چه که مسلم است، ایجاد تغییر توسط سلمان بن عبدالعزیز، به درخواست ولیعهد و به دنبال نارضایتی از عملکرد فرماندهان بوده است. بنابراین، باید دید که در چه حیطه هایی نارضایتی وجود داشته که تصمیم به تغییر را در پی آورده است.

علت های مطرح شده در سطح رسانه ها برای برکناری مقامات سعودی

شکست در جنگ یمن: بسیاری از رسانه های غربی شامل رادیو ملی امریکا و بسیاری از رسانه های ایرانی، دلیل برکناری ها را در شکست یمن جستند. اما جنگ یمن، نزدیک به 3 سال است که به درازا کشیده و تنها گذشت چند ماه برای مسجل شدن شکست سعودی ها در نابودی انصارالله کافی بود. به عبارت دیگر، شکست یمن در حداکثر 6 ماه اول جنگ یمن بر همگان اثبات شده بود. در تمام این مدت اما تغییراتی به گستردگی برکناری های اخیر در ساختار نظامی آل سعود به وجود نیامد. بنابراین نمی توان علت برکناری ها را در شکست یمن جستجو کرد چراکه اگر چنین بود، حداقل دو سال پیش باید شاهد آن می بودیم. ولی فرماندهان بلندپایه ارتش عربستان با وجود ادامه کنترل انصارالله بر شهرهای اصلی یمن، همچنان در قدرت باقی مانده بودند و عملیات های مقطعی خود در این جنگ فرسایشی را ادامه می دادند. پس نمی توان ناکارآمدی فرماندهان بلند پایه را علت اصلی برکناری آن ها ارزیابی کرد.

بالا بردن چالاکی سیستم نظامی سعودی: محمد بن سلمان، ولیعهد، در مصاحبه با روزنامه واشنگتن پست، علت عزل و نصب های جدید را کاهش هزینه ها و بالا بردن سرعت دستیابی به اهداف اعلام کرده است. او در این مصاحبه که تنها اظهار نظر رسمی دولت سعودی در خصوص برکناری ها بوده، منظور از کاهش هزینه و بالا بردن سرعت را روشن نکرد. آیا فرماندهانی که برکنار شدند، با وجود هجمه های شدید علیه یمن، چه در هوا و چه در زمین، سرعت لازم را نداشته اند؟ فرماندهان منصوب شده چه مزیتی نسبت به فرماندهان پیشین دارند که می توانند چالاکی ارتش را بالا ببرند؟ پذیرش صحبت های بن سلمان در صورتی امکان دارد که بپذیریم ارتش سعودی از تمام توان خود برای شکست انصارالله استفاده نکرده است؛ ادعایی که اثبات آن غیر ممکن است زیرا هیچ سلاح عربستانی نبوده که در جنگ علیه یمن به کار نرفته باشد.

تحبیب مخالفان: بنا بر گزارش روزنامه منطقه ای الاخبار لبنان، ملک سلمان به منظور جلوگیری از شعله ور شدن آتش خشم معترضان قدرتمند، حاضر شده به بخشی از آن ها سمت های نظامی بالا بدهد. به بیان روشن تر، سلمان بن عبدالعزیز با گماردن برخی از مخالفان سیاست های مملکتی به مناصب بالای نظامی، در واقع حق المصالحه ای به آن ها پرداخت کرده تا از اعتراض دست بکشند. این تحلیل به هیچ رو نمی تواند درست باشد. دولت عربستان در مقطع کنونی، سیستمی کاملا توتالیتر و دیکتاتوری دارد که یه هیچ روی صدای مخالف را نمی پذیرد، چه رسد به این که فرماندهان نظامی مخالف را تحمل کند و آن ها را ارتقا دهد. اگر نگاهی به سابقه زندانی کردن شاهزاده های بسیار پرنفوذ، اعدام شیخ نمر و گروگانگیری نخست وزیر لبنان بیفکنیم، متوجه خواهیم شد که محمد بن سلمان هیچ گونه حق المصالحه ای به مخالفان نخواهد پرداخت. از این گذشته، چطور ممکن است پادشاهی برای فرو نشاندن خشم مخالفان خود، سلاح و نظامیان خود را در اختیار آن ها قرار دهد؟!

آیا کودتایی در کار بود؟

علتی که در سیل تحلیل های تقریبا مشابه در رسانه ها از عزل و نصب های سلطنتی عربستان گم شد، صحبت از یک کودتا بوده است. جمعیتی از فعالان توئیتری و رسانه ای عرب، به ویژه تعدادی از روزنامه نگاران کویتی، گزارش هایی پیرامون احتمال وقوع یک کودتا در عربستان منتشر کردند و تاکید داشتند که علت اصلی تحولات در ساختار ارتش عربستان، همین مسئله بوده است. این منابع همچنین ادعا کردند که بن سلمان آموزش نیروهای ارتش را به مامورین پاکستانی سپرده است. عدم تودیع و معارفه رسمی مقامات عزل و نصب شده، خود حکایت از این دارد که ریاض، از فرماندهان نظامی برکنار شده، حکایتگر خشم بن سلمان از سران برکنار شده، و نه تنها نارضایتی او داشته است. بنابراین، هرچند نمی توان با اطمینان گفت که کودتایی علیه آل سعود در جریان بوده، ولی شواهد و قرائن بیش از همه با این سناریو تطابق دارند و سناریوهای دیگر را رد می کنند.

اگر این سناریو، به واقع منشا عزل و نصب های جدید بوده باشد، مسلما دیکتاتوری بن سلمان بیش از پیش سخت گیرانه تر خواهد شد. تجربه نشان داده مسئولین دولتی که به دنبال "کیش شخصیت" خود بوده اند، در مواجهه با کودتا، فضا را بسیار تنگ کرده و بیش از پیش قدرت را به قبضه خود در می آورند.به عنوان مثال، اردوغان، پس از کودتای نافرجام، فضا را به شدت بسته کرد و بسیاری از مخالفان خود را به بهانه های امنیتی سرکوب کرد. با این زمینه، می توان گفت که دیکتاتوری بن سلمان در عربستان پس از کودتای ادعایی، بسیار تشدید می شود.

تاثیر تحولات اخیر در ساختار ارتش عربستان بر جنگ در یمن

تحولات مورد بحث به هیچ عنوان دستاورد مثبتی برای جنگ یمن نخواهد داشت. هر کسی که توسط محمد بن سلمان منصوب شود، مسلما خواهان ادامه جنگ خواهد بود از این رو، نمی توان انتظار داشت در نتیجه این تغییرات، تغییر مثبتی در جنگ یمن به وجود آید بلکه باید انتظار ادامه روند موجود یا تشدید حملات را کشید.